روز جهانی دختر یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های بین‌المللی است که هر ساله در 11 اکتبر برگزار می‌شود تا آگاهی جهانی درباره نابرابری‌های جنسیتی و چالش‌های پیش روی دختران افزایش یابد؛ این رویداد سالانه با رویکردی تخصصی به موضوعات حقوقی، آموزشی و اجتماعی دختران می‌پردازد و آماری مانند دسترسی بیش از ۱۳۳ میلیون دختر به آموزش، میزان خشونت خانگی و ازدواج‌های کودکان را بررسی می‌کند. شعار سال ۲۰۲۵ این روز، «من، دختری که هستم، تغییری که رهبری می‌کنم: دختران در خط مقدم بحران‌ها» (The girl I am, the change I lead: Girls on the frontlines of crisis) تأکید بر نقش پیشرو دختران در مواجهه با بحران‌های امروز جهان است.
معرفی روز جهانی دختر
روز جهانی دختر، روزی یادبود و بزرگداشت است که به حمایت از حقوق دختران و ارتقای آگاهی جامعه نسبت به مشکلات جنسیتی این قشر اختصاص یافته است. این مناسبت توسط سازمان ملل متحد اعلام شده و هر ساله در تاریخ 11 اکتبر (19 مهرماه در تقویم شمسی) برگزار می‌شود. هدف اصلی از برگزاری این روز، ایجاد فرصت‌های برابر برای دختران در زمینه آموزش، سلامت، امنیت و مشارکت در جامعه و همچنین مقابله با تبعیض‌ها و خشونت‌ها است.
در ایران نیز مصادف با ولادت حضرت معصومه (س) که به عنوان روز ملی دختر شناخته می‌شود، جشن گرفته می‌شود. تفاوت این دو مناسبت در تقویم، باعث شده تا توجهات همگانی به مسئله اهمیت و جایگاه دختران در جامعه ایرانی و جهانی جلب شود.
تاریخچه و ریشه‌های روز جهانی دختر
ابتکار روز جهانی دختران به پروژه‌ای از سوی Plan International بازمی‌گردد؛ سازمانی که در سراسر جهان بر حقوق کودکان و به ویژه دختران تمرکز دارد. این روز رسماً در سال 2011 توسط «کانادا» و با حمایت کمیسیون سازمان ملل متحد برای وضعیت زنان، به عنوان روز جهانی دختر به تصویب رسید و از سال 2012 آغاز به کار کرد. در آن زمان توجه جهانی بر نابرابری‌هایی بود که دختران به خاطر جنسیتشان با آن مواجهند؛ مانند عدم دسترسی به آموزش، خشونت جنسی، ازدواج زودهنگام و محرومیت از حقوق قانونی.
در ایران نیز روز دختر ریشه‌های تاریخی دارد و به دوران باستان و جشن اسفندگان بازمی‌گردد که زنان و دختران به عنوان نمادی از پاکدامنی و جایگاه اجتماعی مورد تکریم قرار می‌گرفتند. امروزه ولادت حضرت معصومه (س) به عنوان نماد پاکی و حسن خلق، به عنوان روز دختر انتخاب شده است.
اهمیت روز جهانی دختر در سطح بین‌المللی و ایران
برگزاری روز جهانی دختر افزون بر افزایش آگاهی، باعث ایجاد فضای گفتگو درباره مسائل حیاتی دختران همچون حق تحصیل، سلامت و ایمنی می‌شود. آمارهای سازمان ملل نشان می‌دهد که بیش از ۱۳۳ میلیون دختر در جهان به آموزش دسترسی ندارند و بسیاری از آنان با خطر ازدواج زودهنگام، خشونت خانگی و جابهجایی اجباری در مناطق جنگی روبرو هستند. از سوی دیگر، در ایران نیز هرچند پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه آموزش و حضور فعال دختران در دانشگاه‌ها و عرصه‌های کاری دیده می‌شود، اما هنوز چالش‌هایی مانند محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی وجود دارد که روز دختر فرصتی برای توجه به آن‌هاست.
جدول مقایسه وضعیت روز دختر در ایران و جهان
| ویژگی | روز جهانی دختر | روز ملی دختر در ایران |
| تاریخ | 11 اکتبر هر سال (19 مهر) | 9 اردیبهشت (ولادت حضرت معصومه) |
| هدف | حمایت از حقوق دختران، مقابله با تبعیض جنسیتی | تکریم و قدردانی از دختران در خانواده و جامعه |
| سازمان برگزارکننده | سازمان ملل متحد و NGOهای بین‌المللی | دولت و خانواده‌ها، سازمان‌های فرهنگی |
| موضوعات اصلی | آموزش، امنیت، رفع خشونت و کودک‌همسری | جشن و اهدای هدیه به دختران |
شعار ۲۰۲۵: «من، دختری که هستم، تغییری که رهبری می‌کنم: دختران در خط مقدم بحران‌ها»
در سال ۲۰۲۵، شعار روز جهانی دختر بر نقش حیاتی دختران به عنوان رهبران فعال و تاثیرگذار در مقابله با بحران‌های جهانی تأکید دارد. این شعار نشان‌دهنده این است که دختران نه فقط آینده‌سازان بلکه فعالان امروز جامعه هستند که در موضوعات مهمی چون عدالت اقلیمی، مبارزه با خشونت و ارائه راه‌حل‌های نوآورانه پیشتاز هستند.
این شعار نقطه عطفی در توجه به نقش فعال دختران در بخش‌های مختلف جامعه است و تأکید می‌کند که مشارکت و رهبری دختران باید در موقعیت‌های تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در نظر گرفته شود. همچنین این تأکید بر حمایت از دختران ساکن مناطق بحرانی است که علاوه بر تحمل تبعیض‌ها، با چالش‌های ناشی از جنگ و ناامنی نیز مواجه هستند.
چالش‌های ادامه‌دار در مسیر حقوق و رفاه دختران
با وجود پیشرفت‌های به دست آمده در سال‌های اخیر، دختران هنوز با مشکلات متعددی روبرو هستند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به نابرابری در دسترسی به آموزش، خشونت جنسی و خانگی، ازدواج زودرس و محدودیت‌های قانونی و فرهنگی اشاره کرد. گزارش‌های رسمی بیان می‌کنند که از هر چهار دختر، یک نفر قبل از ۱۸ سالگی ازدواج می‌کند و میزان خشونت خانگی در برخی مناطق تا ۲۵ درصد گزارش شده است.
علاوه بر این، دختران در مناطق بحران‌زده بیشترین آسیب‌ها را متحمل می‌شوند؛ مانند جابهجایی اجباری، محرومیت از امکانات تحصیل و درمان، و همچنین افزایش خشونت‌ها. در عین حال، در برخی کشورها افزایش قابل توجه خشونت علیه دختران گزارش شده است؛ به عنوان مثال در انگلستان و ولز میزان خشونت‌ها بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ بیش از ۳۷ درصد افزایش یافته است.
راه‌های جشن گرفتن و حمایت از روز جهانی دختر
برای جشن گرفتن این روز و نشان دادن حمایت از دختران، روش‌های متنوعی وجود دارد که می‌تواند توسط خانواده‌ها، مدارس، موسسات و فعالان حقوق بشر اجرا شود. مشارکت در کمپین‌های آموزشی، برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی، استفاده از هشتگ‌های مرتبط در شبکه‌های اجتماعی مانند #dayofthegirl، و حمایت از برنامه‌های محلی و بین‌المللی از جمله مهم‌ترین این اقدامات هستند.
علاوه بر این، برگزاری مراسم خانوادگی، هدیه دادن و توجه به دختران در اطراف ما، از جمله روش‌های موثر برای تجلیل و انگیزه دادن به آن‌ها محسوب می‌شود. این مناسبت فرصت مناسبی برای افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت دسترسی برابر دختران به امکانات و حقوق انسانی فراهم می‌کند.
فهرست روش‌های موثر برای جشن گرفتن روز جهانی دختر
- مشارکت در برنامه‌ها و کمپین‌های آموزشی و حقوق بشری
- برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های تخصصی در مدرسه و جامعه
- هدیه دادن اقلام مورد علاقه دختران مانند ساعت مچی، طلا، عطر و عروسک
- انتشار پیام‌ها و مطالب تبریک به صورت استوری و کارت‌پستال دیجیتال
- تشویق دختران به بیان دیدگاه‌ها و نقش‌آفرینی در جامعه
- شرکت در فعالیت‌های داوطلبانه و حمایت از دختران در مناطق محروم و بحران‌زده
- ایجاد فضای امن و حمایتگر در خانواده و محیط‌های آموزشی
ایده‌های هدیه و رسوم جشن روز دختر
هدیه دادن یکی از مهم‌ترین جنبه‌های جشن روز دختر است که در ایران و جهان با تنوع فراوان برگزار می‌شود. در ایران معمولاً عطر، ساعت مچی، طلا، گل و عروسک جزء محبوب‌ترین هدایای روز دختر هستند. انتخاب هدیه بسته به سن، ذوق و سلیقه دختران متفاوت است. ساعت مچی‌هایی با طرح‌های اسپرت تا کلاسیک، طلاهایی با مدل‌های متنوع و عطرهایی که نشان‌دهنده شخصیتی دخترانه و خاص هستند، از گزینه‌های رایج می‌باشند.
عروسک برای دختران خردسال هدیه‌ای ارزشمند است که نماد محبت و توجه خانواده به آن‌هاست. همچنین می‌توان هدایا را به صورت دسته‌گل زیبا و دست‌ساز ارائه داد که علاوه بر زیبایی، نماد دوستی و مهربانی است. چنین مراسمی به دختران امکان می‌دهد تا حس ارزشمندی و مورد توجه بودن را تجربه کنند.
نقش سازمان‌ها و کمپین‌های جهانی در حمایت از دختران
سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، Plan International و NGOهای فعال در حوزه حقوق کودکان و زنان، نقش کلیدی در ترویج و حمایت از روز جهانی دختر دارند. این نهادها با برگزاری کمپین‌ها، ارائه پشتیبانی‌های مالی، آموزشی و مشاوره‌ای، بهبود قوانین و ایجاد فضاهای امن برای دختران را دنبال می‌کنند.
از سوی دیگر، اجرای برنامه‌های محلی و متناسب با شرایط فرهنگی هر کشور توسط این سازمان‌ها، زمینه‌ساز ارتقای سطح زندگی دختران شده است. همکاری میان دولت‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، مدارس و خانواده‌ها می‌تواند به شکل‌گیری زمینه‌های مناسب برای توانمندسازی دختران کمک کند.
چگونه دختران را در سطح محلی و جهانی توانمند کنیم؟
برای توانمندسازی دختران، باید فرصت‌های آموزشی و شغلی برابر فراهم کرد، تبعیض‌ها و موانع فرهنگی برطرف شود و دسترسی به خدمات بهداشت، سلامت و مشاوره تضمین گردد. حمایت قانونی در برابر خشونت و ازدواج زودهنگام، ایجاد فضاهای امن برای تصمیم‌گیری و مشارکت فعال دختران در امور اجتماعی و سیاسی ضروری است.
همچنین، تقویت اعتماد به نفس دختران، آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد شبکه‌های حمایتی از جمله اقدامات مهم به شمار می‌رود. تشویق آقایان و پسران نیز به رعایت حقوق دختران و احترام متقابل باعث ایجاد جامعه‌ای برابرتر و عادلانه‌تر می‌شود.
سوالات متداول درباره روز جهانی دختر
- روز جهانی دختر چه تاریخی است؟ هر سال در 11 اکتبر (19 مهرماه).
- موضوع شعار روز جهانی دختر ۲۰۲۵ چیست؟ «من، دختری که هستم، تغییری که رهبری می‌کنم: دختران در خط مقدم بحران‌ها».
- روز دختر در ایران چه روزی است؟ 9 اردیبهشت، مصادف با ولادت حضرت معصومه (س).
- چه هدایایی برای روز دختر مناسب است؟ طلا، ساعت مچی، عطر، عروسک و گل از جمله بهترین گزینه‌ها هستند.
نتیجه‌گیری: فراخوانی برای تحقق برابری جنسیتی
روز جهانی دختر فرصتی مهم است برای یادآوری نیاز به برابری، احترام و حمایت از دختران در سراسر جهان. این روز نه تنها به معنای جشن و شادی بلکه به عنوان فریادی برای مقابله با مشکلات تاریخی و فعلی دختران شناخته می‌شود. سرمایه‌گذاری روی آموزش، سلامت، حقوق قانونی و توانمندسازی دختران، آینده‌ای عادلانه‌تر و پرامیدتر را برای جامعه جهانی رقم خواهد زد. بنابراین، هر یک از ما با همکاری فعالانه و حمایت از دختران می‌توانیم در ساخت دنیایی برابر که دختران با قدرت و آزادی در آن پیشروی می‌کنند، سهیم باشیم.
